|
Talasan: Sheeko Gaaban
(Boston, July 16, 2012, Ceegaag Online)
Talasan:
Sheeko Gaaban
Idiris M. Cali
Tuug af shareeran
baa idiin soo dhacay. Qolka aad shanta qof ku huruddaan, ee
ay xamaantiinnu dhinac dhan rasaysantahay, ayuu idinku soo
jabiyey. Dhugtii yeertay baad hurdada ka wada salasheen.
Soo-fariisigiinnii iyo indhihii aad kala qaaddeen ba waxaa
xigay jug iyo iftiin idin cawaray. Danab oo ah wiilkiinni
reerka ugu yaraa baad bucda ka yeertay la anfariirteen.
“Igaarkay dhimay!” ayaad, Duqda reerkiiyey, af ba ku kala
qaadday. “Aammus, haddii kale ableydan ayaan jagac kugu siin
doonaa!” buu, cod xabeeb iska-yeelyeel ah leh, kugu yiri, oo
tooshkii ayuu labada indhood kaaga beegay. Juuq dambe kaama
soo bixin. Bal se cunuggaagii ganac-go’ay ayaad isku duubtay,
ood dhabta saaratay. Intii uu tuuggu xamaantiinna aan wax ba
goynin kala qufkeeda ku sii jeeday shantiinnu ba waad isku
dhagganaydeen, ood kala fuqi la’aydeen.
Tuuggii oon wali
mogan, baa waxaa soo muuqday iftiin, waxaana xigay
dhawaaq aad si dhif ah ku garateen inuu ahaa, “Reer Jirdow
ma xilligan ayaad soo jeeddaan, oo aan dhug-dhugtiinna ka
seexan la’nahay?” Tuuggii oo iftiinka soo dhawaaday ka sasay,
inta uu af-shareerkii idinku soo tuuray buu hal-haleel uga
baxay qolkiinna. Intuu dhankii iftiinku ka jiray ku bixi
waayey buu qolkiinna gadaashiisa afka saaray. Isaga oo aan
in badan lugaha kala-bixin ayuu siduu u sii ordayey carro
meel tuulan ku dul turaanturrooday. Suxullada ayuu sidii
diyaarad dagaysa ku socday cabbaar; waxa uuna siduu u sii
mudhxayey af-af ugu hoobtay hoggii carrada tuulan laga soo
faqay.
Iftiinkii goortii
uu idin soo gaaray baad qaarkiin “wey”da iyo hiqda isku
darteen, halka aad qaarkiinna kor u boodbooddeen. Si kasta
oo la idiin weydiiyay wixii idin helay, sharraxaad ba waad
dhiibi weydeen. Qoftii iftiinka sidday baa idinku dul
ashahaadatay, oo cabbaar in ay idin bogsiiso isku dayday.
Haddana markii aad la hadli weydeen sow ma aysan
mala’awaalin, “Naa Jowharey, ma Jirduu raadkii mar dhawayd
idinka baxay soo sheegay?” Duqey adigu ma u warcelisay, “Naa
Fartuumo, wixii na qabsaday cago aad ku soo haleesho laguuma
samaynin! Intii aad soo kudhu-kudhu lahayd baa tuuggii na
dilay, ee na xaday, irridka ka booday.” Fartuumo, oo yaabban,
baa idinka noqotay; waxa ayna is lahayd, “Reerka jin aan ka
dul dhammaanin baa jira oo dardaraye, bal qorraxda ha u soo
baxdo!”
Waaberigii, Duqey
adiga oo xansaskii aad dabka ku shidi lahayd u diraya
Danabkii waxyeelladu gaartay sow Xafaarre oodda muusan
idinku soo jabin. Inta uu jikadii aad ku jirtay soo hor
istaagay, sow muusan ku bilaabin: “Bariid bariid bariid.
Eeddo Jowharey waxa dhacooyo lama soo koobi karo. Shaley
Shabaabkii shirey in dhulkeenna aan xuduud lahayn aas
sheegeen. Ma gar baa taas neh?” Markii aad u ballaarisay
hadalka, eed ku tiri, “Amuur ka xun ayaa xalay nagu dhacday,
ee iga aamus!” isaguna sow kuuma uusan celin, “Laa ilaaha
illallaah! Xaajiyo Jowharey in qarankeenna iyo qoyskaaga aad
kala jeclaato maaha. Qoyskaaga cid wal ba dalakh iska ma soo
tiraahdo, oo waa diiddaa. Bal se kuwaan waxay go’aamiyeen in
wixii ay garab ka helaan, oo Muslin eh, ay dhulka ka xigin
Soomaalida kale! Marka, Aniga iyo koo qas-u-joogaha ah
dhulkayga ma kala xigno. Ma gar baa, eeddo Jowharey, taas
neh?”
“Oo ma kala
xigtaan Dheegtayda curad—oo ay waliba qasab igaga kaxaysan
karaan—ee sidaas ma ogtahay?” sow kuma aadan shiiqin
hadalkiisa, uguna darin waliba, “Tuugga noo soo dhacay, ee
aan wax naga dhicin ba Soomaali aan dhaqan suubban lahayn
ayuu ahaa. Marka, iga...” Adiga oo hadalkaas wata sow
Xafaarre kaama soo dhex galin, isaga oo leh, “Tuug aa! Tuug
in aad maryahaaga dubato ma ogsoona miyaa? Ma ogsoona in
Jirde jaceel uu ku galay London adigana waxba kuu soo tuurin
maalmahaan?” Markii uu Xafaarre baddaas galay, sow adiguna
maadan ku soo gaabin hadalka, “Boowe Xafaarre, shaqadaada
gal, shuqul kasta daf ha iska dhihine!”
Duqey, ilinta
dabkii aad casaysay kaa basin lahayd kaama soo dhicin.
Niyaddaada waxaad ku dhisatay in wixii saacado ka hor ku soo
maray ay kuwa ka xumi Soomaali badan haystaan saacad kasta.
Waxaa foolkaaga soo fuulay afarta aad haysato oo ay baddu
liqday, sida kumaankun kale oo da’dooda ah ay u liqday. Waxa
kalood ka murugootay waalidiinta ku la mid ka ah oo
carruurtoodii dhib-moogga ahaa har galay dhiiggooda la
shubtay. Taas ayey se kuu raacday maruuryada aad ka fikirtay
wiilkaagii curad-xig oo laga yaabo in isna dhexda loogu soo
boqro walxo uu biri-mageydo aan waxba ka galabsan ku halligo.
Adigoo isla
showrsan waxaa qaylo ku dhuftay Xafaarre. Markii aad
dhankiisa u soo dhaqaaqday ba waa ka kaa hor yimid, ee kugu
yiri, “Innaa Lillaah. Qof nafbaxooya ayaa godka guntiisa ku
caddilan.” Waxaad isla markii ba ammartay Xafaarre in qofka
hogga laga soo saaro. Markii uu Xafaarre soo saaray qofkii,
waxaad u naxday si aadan xalay u nixin; haddana inta aad
dibinta hoose ruugtay baad qofka sirirsan biyo ula soo
carartay, ood ku dul rushaysay. Adiga oo madaxa qofkan
dillaysan kor u haya ayaa waxaa iyada oo xanaaqsan
guurguurad idiinku timid Fartuumo. Wixii ay se la cufsanayd
markii ay indhaheeda kaga bogotay sida aad u taalleen ayey
iska shuuqisay. Waxay idin tiri, “In wax uu jinni mar hore
dardaray uu maanta imaanaayo waan sii sheegay!”
Gaarkaaga, adiga
ayaa Duqey ka carooday kalmaddaas Fartuumo. Waxaad na ku
adkaysay Fartuumo in wixii qalloocda uu Rabbi toosiyo,
wiilkaaga aad dhabta ku hayso na uu Eebbe soo celiyay,
Shabaab na ka soo furtay. Waxaad micnaysay in godka
wiilkaaga laga soo saaray ay la mid tahay wiilkaagii oo inuu
iska dhinto ka door biday in uu saaxiibbadiis iyo
walaalihiis isku mar galaafto, oo la dhinto. Hadalladaas
lagu qiiroonaayo markii aad dhammaysay baa wiilkaagu
dhabtaada ku ooyay. Hadduu ba soo miyirsaday, wuxuu dib u
ceshan waayay inuu runta soo butaaco: Inuu ahaa kii xalay
guriga idinku soo jabiyay isaga oo u jibbaysnaa
xoog-ku-qaadashada
kutub uu awowgiis u haysan jiray tafaaful-furista. Waa kii
idiin caddeeyay in loogu sheekeeyay, oo laga buuxiyey, wax
walba oo ka hor istaaga hadafkiisaas
(uu
muddaba idiinku dul meeraysanaayey)
inuu yahay cadow uu
shaydaanku ku shaqaysto. Waana sababta uu yiri waan idiin
laayey, ee Danabkii baxso is yiri uu caloosha uga
harraatiyey, adigana Duqey kuugu diirnixi waayey markii uu
kuu cagajuglaynaayey.
Waxaas oo mashaqo
ah, oo uu shaaca ka qaaday wiilkaagu, waxaa maydhay
talasankii aad Duqey kula dardaarrantay
isaga iyo inta da’diisa ah. Waana markii aad tiri, ‘Hooyo,
qof qoyskiisa cadow ka dhigtay Walluusan cadow kale u babac
dhigi karin! Waan ogahay in maskaxdiinna oo aan korin la
jahwareeriyo, oo cuqdadda la idinka buuxiyo ay idiin
horseeddo in aad tarbiyaddii waalidkiinnu idinku koriyey ka
tagtaan, waxaad doontaanna samaysaan—illeen “ka jooga”
dadkan aad u shaqaysaan idin ma dhahaan waxaan ka ahayn “ku
dhufta, oo ku dhinta.” Waxaana la idiin ku sheekeeyaa
mabda’ii Cali lagu dilay, oo ay kaaga-daranka la qabaan dad
badan oo meelo xasilloon waddankan iyo dunidaba ka kala
dagan, in ay ummadani ku cisoobayso—iyada oo waxa cisi ay
ummadani leedahay cagta la marinaayo. Gaajada iyo jahliga na
daashaday, haddii ay cilmi iyo buruud ba hayaan, may nooga
gargaaraan inta ay na madhinayaan? Marka ay xoogaystaan iyo
marka laga xoog roonaado
ba maxaa
dadweynaha ku diray, oo ay u baabi’iyaan? Hooyo waad iska
arkaysaan dulmigaase
dugsiyada
ha ka saaqidina, wax-barashadaa lagu ciil baxaa, ood
dadkiinna wax ugu taraysaane.’
Iyada oo markii
aad sidaas tiri madaxa laguu
wada ruxay, haddana, sow Xafaarre kuma darin, ‘Dadweynihiisa
ka cadow u arka amma cadaawad dhex dhigaaya, qarankiisa
nacabka soo weeraraayo ka ma difaaco—waa been waxay
“Cadowaan la dagaalamaynaa” u yiraahdaan. Runtay sow maaha?’
Waatii aysan cidi na Xafaarre u warcelinin, ee uu qof waliba
dantiisa ku foofay.
- - - - -
Idiris M. Cali
Dhanjac:
idiris.m.cali@gmail.com
webmaster@ceegaag.com
|
